Przyczyną ponad połowy awarii łożysk w maszynach i urządzeniach jest nieprawidłowe smarowanie lub jego brak. Długotrwałe i niezawodne działanie węzłów łożyskowych zapewni odpowiedni dobór i ilość środka smarnego oraz prawidłowy sposób smarowania. Bardzo ważne jest również okresowe badanie stanu nasmarowania łożyska. Do smarowania łożysk używa się dwóch rodzajów środków: smarów stałych i olejów.
Smary stałe
Smary stosuje się w konstrukcjach urządzeń, które nie zapewniają smarowania łożysk lub gdy łożyska pracują z niewielkimi prędkościami. Dodatkowo w przypadkach, gdy łożyska nie rozgrzewają się nadmiernie podczas pracy lub kiedy konstrukcja węzła łożyskowego jest zamknięta. Przy doborze smaru należy brać pod uwagę kilka czynników: jego konsystencję, lepkość oleju bazowego, typ łożyska, warunki pracy, czynniki atmosferyczne oraz maksymalną i minimalną temperaturę pracy. Łożyska toczne smaruje się najczęściej smarami plastycznymi, które są roztworem oleju bazowego, stanowiącego 70-90% oraz zagęszczacza w ilości 10-25%. Do niektórych smarów używa się jeszcze specjalnych dodatków w ilości 1-5%, które poprawiają wymagane charakterystyki. Oleje bazowe mają właściwości smarne, a dzięki zagęszczaczom konsystencja smaru jest półstała. Smar do łożysk chroni uszczelnienie łożyskowania przed zanieczyszczeniami, wilgocią czy wodą.
Smarowanie olejem
Najlepszym rozwiązaniem dla łożysk, które działają przy dużych prędkościach granicznych, dużych obciążeniach i wysokiej temperaturze, jest smarowanie olejem. Wówczas używa się wysoko rafinowanych olejów mineralnych i syntetycznych, zawierających dodatki lub nie. Tworzą film olejowy o dużej wytrzymałości, odporny na utlenianie i korozję. Oleje do smarowania łożysk tocznych charakteryzuje lepkość kinematyczna w temperaturze 40°C. Najważniejsze jest oszacowanie zakresu temperatur działania łożyska, by utworzyć odpowiedni film olejowy. Bardzo ważna jest również temperatura płynięcia oleju. Smarowanie olejem odbywa się poprzez kilka metod. Wyróżniamy smarowanie w kąpieli olejowej, rozbryzgowe, z wymuszonym obiegiem oleju, z wtryskiem oleju, mgłą lub rosą olejową.
